ویترووس اولین معمار آسانسور
تاریخچه آسانسور
در زمان‌های بسیار قدیم، ابزارهایی موجود بودند که شباهت زیادی به آسانسورهای امروزی داشتند. یکی از این ابزارها، چرخ چاه بود که برای بالا کشیدن آب یا سایر اشیاء استفاده می‌شد. می‌توان گفت تاریخچه آسانسورها از زمان استفاده ویتروویوس، معمار روم باستان، از آسانسور در آثارش آغاز شد. در سال ۲۳۶ پیش از میلاد، ارشمیدس طراحی و ساخت نوعی آسانسور را انجام داد. این دستگاه شامل کابینی بود که با استفاده از طناب توسط انسان یا حیوان به حرکت درمی‌آمد. همچنین، در سال ۲۰۰۵ کتابی با عنوان «کتاب اسرار» کشف شد که در آن به استفاده از آسانسورهای ابتدایی در جنگ‌ها اشاره شده است. علاوه بر این، در قرن هفدهم، در کاخ‌های انگلستان و فرانسه نیز از این آسانسورها بهره می‌بردند.
تصویر اولین آسانسور ساخته شده
بهره برداری از آسانسور و انقلاب صنعتی
در اواسط قرن نوزدهم، آسانسورها با نیروی بخار کار می‌کردند و عمدتاً برای حمل بار در کارخانه‌ها و معادن به کار می‌رفتند. در سال 1823، جاذبه‌ای توریستی به نام "اتاق صعود" توسط دو معمار به نام‌های هامر و برتون در لندن احداث شد. این وسیله با نیروی بخار کار می‌کرد و توانایی بردن افراد به ارتفاعات بالای شهر را داشت که مناظر چشمگیری از لندن را به نمایش می‌گذاشت. اگرچه آسانسور مورد استفاده در این جاذبه فاقد امنیت کافی بود و خطر سقوط از این ماشین وجود داشت، بنابراین برای حمل مسافران توصیه نمی‌شد. با گذشت زمان، صنعت آسانسور پیشرفت‌های بسیاری کرد. در سال 1845، سر ویلیام آرمسترانگ آسانسورهای هیدرولیکی را که بر اساس قانون پاسکال عمل می‌کردند، اختراع کرد. این آسانسورها برای جابجایی بار در اسکله‌ها استفاده می‌شدند و بیشتر در منازل به کار می‌رفتند زیرا مناسب ارتفاعات زیاد نبودند. در سال 1852، الیشا اوتیس آسانسور ایمن‌تری معرفی کرد که مکانیزمی جدید برای جلوگیری از سقوط آسانسور هنگام قطع شدن کابل داشت. او سیستم ایمنی خود را طی نمایشی تأثیرگذار در نمایشگاه نیویورک به نمایش گذاشت. این نوآوری باعث شد که در سال 1857 اولین آسانسورهای مسافری در نیویورک نصب شوند. حدود 23 سال بعد، در سال 1880، ورنر فون زیمنس در آلمان اولین آسانسور الکتریکی را ساخت. آسانسورهای الکتریکی نسبت به نمونه‌های هیدرولیکی و بخارسرعت بیشتری داشتند و قابلیت جابجایی بارهای سنگین‌تر را هم فراهم می‌کردند. با گذر زمان، امکاناتی چون دکمه‌های طبقات و سیستم‌های اتوماتیک باز شدن درب به این آسانسورها اضافه شد. فرآیند تکامل اختراع آسانسور نیز مانند دیگر اختراعات به صورت تدریجی اتفاق افتاد تا جایی که امروزه شاهد وجود شگفت‌آورترین و پیچیده‌ترین آسانسورها هستیم.
تاریخچه صنعت آسانسور در ایران
صنعت آسانسور در ایران قدمتی بیش از 80 سال دارد. گفته می‌شود اولین آسانسور در ایران به دستور ناصرالدین شاه در کاخ گلستان نصب شد. با این حال، برخی معتقدند که اولین آسانسور به دوران احمد شاه قاجار برمی‌گردد و در پالایشگاه آبادان نصب شده، ولی اکنون اثری از آن‌ها باقی نمانده است. آنچه به‌وضوح مشخص است، این است که اولین آسانسورها در زمان حکومت پهلوی اول و در ساختمان‌هایی از آن دوران نصب شدند. باشگاه افسران ستاد ارتش و کتابخانه ملی نمونه‌هایی از ساختمان‌هایی هستند که در آن‌ها از آسانسور استفاده شده است. این آسانسورها به دست کارشناسان خارجی و متخصصان ایرانی نصب شدند. در دوران پهلوی اول، ساخت ساختمان‌های سه طبقه در ایران آغاز شد و تا سال ۱۳۳۵ در زمان پهلوی دوم، ساخت آپارتمان‌ها به شکل امروزی ادامه یافت. بنابراین، سال ۱۳۳۵ را دوره رشد صنعت آسانسور در ایران می‌دانند. ابتدا آسانسورها به صورت بسته‌بندی کامل از خارج وارد می‌شدند، ولی با گذشت زمان شرکت‌های سازنده آسانسور در ایران تأسیس شدند. اولین شرکت تولید در و کابین آسانسور در سال ۱۳۴۵ توسط شخصی به نام اوکسن الکسانی با الگوگیری از یک شرکت اروپایی ایجاد شد. با ایجاد شهرک‌های مسکونی در اطراف شهرهای بزرگ در سال ۱۳۴۵، بستر لازم برای ساخت کارخانه‌های آسانسورسازی در ایران فراهم شد. کلنگ اولین کارخانه آسانسورسازی ایران به نام ایران شیندلر در سال ۱۳۵۰ و در شهر صنعتی البرز قزوین با زمینی حدود ۴۰ هزار متر مربع زده شد. این کارخانه توانست سه سال بعد، یعنی در سال ۱۳۵۳، تعداد ۴۰۰ دستگاه آسانسور را تحت لیسانس شیندلر سوئیس تولید کند. همچنین همزمان دوره‌های آموزشی تئوری و عملی برای نصب آسانسور جهت تربیت نیروهای متخصص برگزار شد و طی هر دوره ۲۰ تکنسین مدرک مهارت نصب را دریافت کردند. این دوره‌ها از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ برگزار شدند و توانستند نیروی کار ماهر برای صنعت آسانسور ایران پرورش دهند، به‌طوریکه شرکت ایران شیندلر به‌حق مادر صنعت نوین آسانسور در ایران شناخته می‌شود. در همان دوره، کارخانه‌ای به نام تسلا ایران نیز برای تولید قطعات آسانسور شروع به کار کرد. تا سال ۱۳۵۷ حدود سی شرکت به فعالیت در زمینه نصب و راه‌اندازی آسانسور در ایران مشغول شدند که برخی از آن‌ها به عنوان نمایندگی فعالیت می‌کردند. همچنین کارگاه‌هایی برای تولید در و کابین نیز راه‌اندازی شدند و از شرکت‌های فروش و نصب پشتیبانی کردند.
صنعت آسانسور بعد از انقلاب ایران
پس از انقلاب ایران، بسیاری از کارشناسان خارجی کشور را ترک کردند و تحریم‌های اقتصادی باعث قطع واردات شد. زمانی که بانک‌ها ملی شدند، شرکت ایران شینلدر که زیر نظر بانک‌ها بود، به یک نهاد دولتی تبدیل شده و فعالیت خود را تحت نظارت وزارت مسکن و شهرسازی ادامه داد. عدم ورود آسانسور از خارج موجب تعطیلی شرکت آسانسور و پله‌برقی ایران شد که سهام آن به بخش خصوصی تعلق داشت. این وضعیت باعث شد پروژه اوتیس آمریکا نیمه‌کاره بماند و زمین آن در شهر صنعتی ساوه و دفتر فروش در تهران مصادره شود و اداره آن به وزارت بازرگانی واگذار گردد. با خروج سرمایه‌گذاران خصوصی از ایران، شرکت ایران امباربا که با همکاری سرمایه‌گذاران خصوصی و بانک صنعت و معدن تأسیس شده بود، توسط بانک صنعت و معدن مدیریت شد.
بازسازی بعد از جنگ ایران و عراق
با پایان جنگ ایران و عراق در سال 1367، صنعت ساختمان در ایران رشد قابل توجهی را آغاز کرد، که در نتیجه آن صنعت آسانسور نیز شروع به توسعه نمود. این توسعه بدون حضور شرکت‌هایی بود که پیش از انقلاب در ایران سرمایه‌گذاری کرده بودند، جز شرکت ایران شیندلر که همچنان تحت لیسانس شیندلر سوئیس به فعالیت خود ادامه داد. شرکت‌هایی نظیر آسانسور و پله برقی گیلان (با نام قبلی ایران امباربا)، گسترده طول در مشهد، آسانسور سازی دماوند در تهران و دماوند، و اطلس تک در تهران از جمله شرکت‌هایی بودند که پس از جنگ در ایران فعالیت داشتند.
شرکت سرمایه گذاری آسه تِک، تولید کننده انواع پله برقی و آسانسور در ایران